LEVEN IN EN VANUIT EEN DOOS

Zondag j.l. hoor ik twee filosofen, Frank en Maarten Meester vertellen over het gezamenlijk geschreven boek ‘Meesters in het hier en nu’ in het t.v. programma ‘Boeken’ met Wim Brands als interviewer.

De eerste vraag, die Wim Brands stelt is: ‘wij hypen van gebeurtenis naar gebeurtenis, alles wordt een spektakel. Hoe komt dat?’

De schrijvers antwoorden, dat er iets fundamenteel mis is met ons denken. Wij zitten vast in ons bewustzijn en leven in en vanuit dozen (metafoor).

Ons huis is een doos, wij stappen in de auto (doos) gaan naar ons werk (doos), kijken ’s avonds t.v. (doos), dat betekent, dat ons bewustzijn zó beperkt is, dat wij daarom behoefte hebben aan hypes om hiermee ons bewustzijn te kunnen openen.

Bas Jan Ader, kunstenaar 'I'm too sad to tell you.'

De doos als metafoor roept bij mij het beeld op, dat Bas Jan Ader schiep in 1972: het werk “Zonder titel’. Het is een film waarin de kunstenaar in het bos een kopje thee drinkt onder een doos, die door een stok schuin omhoog wordt gehouden en even later valt de doos over hem heen en zit hij gevangen.

Bas Jan Ader is helaas jong gestorven en hij heeft zelf geen uitleg gegeven over zijn bovengenoemd werk, maar ik zou mij zo voor kunnen stellen, dat het gefilosofeer over de doos als metafoor van Frank en Maarten Meester wel eens een verklaring zou kunnen zijn van wat hij met de film bedoelde te zeggen en misschien dat de doos bij de filosofen als metafoor opgekomen is bij het zien van zijn werk. Ik weet niet of ze Bas Jan Ader kennen, het kan ook toeval zijn.

Zoals het werk van Bas Jan mij toen intrigeerde, zo intrigeert het werk van Mike Kelley – te zien in het Stedelijk Museum in Amsterdam – mij nu. Sommige beelden zijn er of niet, het ligt eraan vanuit welke invalshoek je kijkt. Er is ook een beeld, dat alleen beweegt als je zelf  beweegt. Alsof de kunstenaar geen (natuurlijke) grenzen accepteert en zichzelf  wil bevrijden van een bekrompen denk- en zienswijze.

Zijn werk is niet eenduidig en het verwijst onder anderen naar onderdrukte herinneringen uit de kindertijd en het breukvlak van het heilige met het wereldse, waarbij zijn werk gekenmerkt wordt door voortdurend zelfonderzoek, reflectie en hergebruik. Ook deze kunstenaar is overleden.

Een paar weken geleden was ik met mijn nichtje B, ter ere van mijn verjaardag, in het Stedelijk Museum. Waarom ik op kunst val, kan ik moeilijk verwoorden.

Het raakt me, schokt me soms, zoals een aantal jaren geleden, toen ik een foto in de Volkskrant zag, waarbij een jonge vrouw plaste in de mond van een jongeman, die geknield voor haar zat. Van schrik sloeg ik meteen de krant dicht.

Maar even later keek ik natuurlijk toch weer en moest lachen om het, ook voor mij toen, onverwachte beeld. De foto stond tentoongesteld in het Groninger Museum en toen ik
bij het nabij gelegen winkeltje, een kaart van dit kunstwerk wilde kopen, keek de verkoper mij geschokt aan en gelukkig voor hem, was er geen kaart te koop van dit werk.
Jammer voor mij, dat wel!

Een foto, dat toen schokte, want er is heel wat om te doen geweest.

Als de man in de mond van het meisje had geplast was er waarschijnlijk niet zoveel commotie ontstaan.

Dat brengt mij terug bij onze filosofen Frank en Maarten Meester. Zij stellen: ‘wij kunnen als mensen een situatie niet precies weergeven. Wij maken er een verhaal van met een kop en een staart.’

Kortom, het is nodig om sterke verhalen te vertellen, want anders dringt het niet tot ons bewustzijn door. 
Ook al wil je uit de doos en eigenlijk zou dat moeten, dan stap je automatisch weer in een andere doos, dus dat schiet niet echt op. Maar toch, als je je bewust bent vanuit dozen te leven, kun je dit met behulp van de filosofie beter hanteren. In feite gaat het om beheersing zeggen de beide heren en daar ben je je hele leven mee bezig.

Ik durf te stellen, dat het uiteindelijk om het evenwicht gaat en of je in staat bent je eigen weg te volgen, waarbij je in open contact staat met de wereld. Hoe blijf je echter als mens in evenwicht? Het is een manier van leven. Er zijn natuurlijk meer mogelijkheden om tot nieuwe inzichten te komen en daarbij denk ik bij voorbeeld aan de kunstuitingen van Bas Jan Ader en Mike Kelley.

Eerlijk gezegd, vind ik niet, dat de schrijvers echt nieuwe dingen naar voren brengen, wel is het een vondst om helder te zien hoe wij leven in en vanuit die dozen. Een metafoor, dat aanspreekt. De voorbeelden, die de schrijvers/filosofen gebruiken zijn helder en geven inzicht. Het is geen elitair systeem en daarom goed toepasbaar in ons dagelijks bestaan.